სარჩევი

9.1. სააღრიცხვო ინფორმაციის განზოგადება

ჩვენ უკვე განვიხილეთ სააღრიცხვო ციკლი, კერძოდ მისი შემდეგი ეტაპები:

1. ანგარიშთა სქემის დამუშავება;

2.  პირველადი ინფორმაციის შეგროვება. პირველადი დოკუმენტები გროვდება, რათა მათ საფუძველზე ბუღალტრულ აღრიცხვაში აისახოს მომხდარი სამეურნეო ოპერაციები;

3.  ოპერაციების ანალიზი. იგი გულისხმობს პირველადი დოკუმენტების შესწავლას და შესაბამისი ანგარიშების განსაზღვრას, ბუღალტრული გატარების ანუ მუხლის შედგენას;

4.  ოპერაციის რეგისტრაცია. ოპერაციების ჩაწერა მთავარ ჟურნალში შესაბამისი ანგარიშისა და თანხის ჩვენებით, ანგარიშის დებეტში და ანგარიშის კრედიტში;

5.  გადატანა. ჩანაწერების გადატანა მთავარი ჟურნალიდან ბუღალტრულ რეგისტრებში _ მთავარ წიგნში, აგრეთვე დამხმარე რეგისტრებში, როგორიცაა მაგალითად, მისაღები ანგარიშებები ანუ მოთხოვნები მიწოდებით და მომსახურებით (დებიტორული დავალიანებები), გასანაღდებელი ანგარიშებები ანუ ვალდებულებები მიწოდებით და მომსახურებით (კრედიტორული დავალიანებები) და ა.შ.;

6.  საცდელი ბალანსი. იგი მზადდება ანგარიშების დებეტისა და კრედიტის ჩანაწერების ტოლობის შემოწმებისა და ფინანსური ანგარიშგების მომზადების გაადვილების მიზნით და წარმოადგენს პერიოდის ბოლოსათვის მთავარი წიგნის (რეგისტრის) ანგარიშების სალდოების არასისტემატიზებულ ჩამონათვალს; საცდელი ბალანსი არ წარმოადგენს ფინანსური ანგარიშგების შემადგენელ კომპონენტს.

7.  ფინანსური ანგარიშგება. საცდელი ბალანსის ან მთავარი წიგნის საფუძველზე მზადდება ბალანსი, ანგარიშგება მოგებისა და ზარალის შესახებ, ანგარიშგება კაპიტალის მოძრაობის შესახებ, ხოლო ბალანსის, მოგებისა და ზარალის შესახებ ანგარიშგებისა და სხვა დამატებითი ინფორმაციის საფუძველზე - ანგარიშგება ფულადი ნაკადების შესახებ.

ამჯერად, კიდევ ერთხელ განვიხილავთ სააღრიცხვო ციკლის ზოგიერთ ეტაპს, შემდეგ კი შევისწავლით სააღრიცხვო ინფორმაციის განზოგადებას და სააღრიცხვო ციკლის დამთავრებას. ამ მიზნით გამოვიყენოთ შ.პ.ს. "ელ&ელ"-ის ფინანსური ინფორმაცია.

მაგალითი:

I.  შ.პ.ს. "ელ&ელ"-ის  2008 წლის ივლისის თვის ოპერაციები: 

2008 წ.

ივლისი. 1. დამფუძნებელმა გახსნა ბანკში შ.პ.ს. "ელ&ელ"-ის ანგარიშსწორების ანგარიში და საწესდებო კაპიტალის შესავსებად შეიტანა 50.000 ლარი;

ანალიზი:

        აქტივი ჴ ფული საბანკო ანგარიშზე გაიზარდა 50.000 ლარით და იგი  დებეტდება. ასევე გაიზარდა "ელ&ელ"-ის  კაპიტალი 50.000 ლარით და იგი კრედიტდება.

2. შ.პ.ს. "ელ&ელ"-მ შეიძინა მიწის ნაკვეთი საწარმოო მიზნებისათვის 30.000 ლარად. გადაიხადა ფული ანგარიშსწორების ანგარიშიდან 10.000 ლარი, დანარჩენი 20.000 ლარის 10 წლიან განვადებაზე გასცა თამასუქი;

ანალიზი:

აქტივი _ "მიწის ნაკვეთი" გაიზარდა 30.000 ლარით და იგი დადებეტდება. აქტივი _ "ფული საბანკო ანგარიშზე" შემცირდა 10.000 ლარით და იგი დაკრედიტდება. ვალდებულებები _ "გრძელვადიანი გასანაღდებელი თამასუქები" გაიზარდა და დაკრედიტდება;

1.         იჯარით აღებულია მოწყობილობა. გადახდილია ანგარიშსწორების ანგარიშიდან იჯარის პირველი    თვის გადასახდელი 1.600 ლარი;

ანალიზი:

გაიზარდა მოწყობილობების იჯარის ხარჯი 1.600 ლარით და იგი დადებეტდება. აქტივები _ "ეროვნული ვალუტა რეზიდენტ ბანკში" შემციდა 1.600 ლარით და იგი დაკრედიტდება;

4. ხელმოწერილია ხელშეკრულება შენობის იჯარაზე. გადახდილია სამი თვის საიჯარო გადასახდელი 6.000 ლარი;

ანალიზი:

გაიზარდა "წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა" _ 6.000 ლარით და იგი დადებეტდება: აქტივი _ "ეროვნული ვალუტა რეზიდენტ ბანკში" შემცირდა 6.000 ლარით და იგი დაკრედიტდება;

5. შეძენილია კრედიტით მასალები კომპანია "ეგრისი"-საგან 10.000 ლ.;

ანალიზი:

აქტივი _"მასალები"  გაიზარდა 10.000 ლარით და იგი დადებეტდება. გაიზარდა ასევე, 10.000 ლარით ვალდებულებები (გასანაღდებელი ანგარიშები) ანუ ვალდებულება მოწოდებით და იგი დაკრედიტდება;

6. წარმოებამ დაიწყო ფუნქციონირება. კლიენტს, ფირმა "ელადა"-ს მიეწოდა პროდუქცია 3.200 ლარის. განაღდება მოხდება 30 დღის განმავლობაში;

ანალიზი:

გაიზარდა აქტივი _ მოთხოვნები მიწოდებით (მისაღები ანგარიშები) 3.200 ლარით და იგი დადებეტდება. გაიზარდა შემოსავალი (ამონაგები) რეალიზაციიდან 3.200 ლარით და და იგი დაკრედიტდება.

8. გაიყიდა პროდუქცია ნაღდი ანგარიშსწორებით 15.200 ლარი;

ანალიზი:

აქტივი _ "ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში" გაიზარდა 15.200 ლარით და იგი დადებეტდება. გაიზარდა შემოსავალი რეალიზაციიდან 15.200 ლარით და იგი დაკრედიტდება;

11. პროდუქცია მიეწოდა კლიენტს, ფირმა "კოლხეთს" 3.800 ლარის;

ანალიზი:

აქტივი _ მოთხოვნები მიწოდებით გაიზარდა 3.800 ლარით და იგი დადებეტდება. შემოსავალი რეალიზაციიდან გაიზარდა 3.800 ლარით და იგი დაკრედიტდება.

12.  მიღებულია ფირმა "ელადა"-საგან 480 ლ. ვალის დასაფარავად;

ანალიზი:

აქტივი _ "ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში" გაიზარდა 480 ლარით და დადებეტდება. აქტივი _ "მოთხოვნები მიწოდებით" შემცირდა 480 ლარით და დაკრედიტდება.

15. გასტუმრებულია  ფირმა "ეგრისი"-ს ვალი 3.000 ლარი;

ანალიზი:

ვალდებულებები _ "ვალდებულება მოწოდებით" შემცირდა 3.000 ლარით. იგი დადებეტდება. აქტივი _ "ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში"  შემცირდა 3.000 ლარით და იგი დაკრედიტდება.

15. ერგება მუშებს გასული ორი კვირის ხელფასი 2000 ლარი;

ანალიზი:

გაიზარდა ხელფასის ხარჯი 2.000 ლარით და იგი დადებეტდება. გაიზარდა აგრეთვე, ვალდებულება ჴ გადასახდელი ხელფასი და შესაბამისად, დაკრედიტდება ანგარიში "გადასახდელი ხელფასი".

16. "თელასი"-დან მიღებულია ანგარიში 290 ლ., ივლისის თვეში მოხმარებული ელ. ენერგიის ღირებულების ასანაზღაურებლად. გადახდა უნდა მოხდეს 10 დღის განმავლობაში;

ანალიზი:

გაიზარდა ელ. ენერგიის ხარჯი 290 ლარის ოდენობით და იგი დადებეტდება. გაიზარდა ვალდებულებები _ "ვალდებულება მოწოდებით" 290 ლარით იგი დაკრედიტდება.

17. გაცემულია ხელფასი 2.000 ლარი;

ანალიზი:

შემცირდა ვალდებულება გადასახდელი ხელფასით და იგი დადებეტდება 2.000 ლარით. აქტივი _ "ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში" შემცირდა 2.000 ლარით და იგი დაკრედიტდება.

21. მიღებულია ვალის დასაფარავად: ფირმა "ელადა"-საგან 2.000 ლარი;

                              შ.პ.ს. "კოლხეთი"-საგან 2.600 ლარი;

ანალიზი:

აქტივი _ "ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში" გაიზარდა 4.600 ლარით და იგი დადებეტდება. აქტივი _ "მოთხოვნები მიწოდებით" შემცირდა 4.600 ლარით და იგი დაკრედიტდება.

22. შეძენილია მასალები: ფირმა "ეგრისი"-საგან 2.300 ლ. და შ.პ.ს. "იმერეთი"-საგან 1.730 ლ. ანგარიშების განაღდების ვადა 30 დღემდეა.

ანალიზი:

აქტივი _ "მასალები" გაიზარდა 4.030 ლარით და დადებეტდება. ვალდებულებები _ "ვალდებულებები მოწოდებით" გაიზარდა 4.030 ლარით და დაკრედიტდება. 

28. შეძენილია სადაზღვევო პოლისი ერთი წლის ვადით 1.800 ლ. დაზღვევის პერიოდი 1 ივლისიდან იწყება;

ანალიზი:

აქტივი _ "წინასწარ გადახდილი დაზღვევის ხარჯი" _ გაიზარდა 1.800 ლარით და იგი დადებეტდება. აქტივი _ "ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში" შემცირდა  1.800 ლარით და იგი დაკრედიტდება.

30. საწარმოს პერსონალს ერგება ხელფასი ივლისის მეორე ნახევრისათვის 2.400 ლარი. გადახდა მოხდება 2 აგვისტოს.

ანალიზი:

"ხელფასის ხარჯი" გაიზარდა 2.400 ლარით და იგი დადებეტდება. ვალდებულება _ "გადასახდელი ხელფასი" გაიზარდა 2.400 ლარით და დაკრედიტდება.

30. ინვენტარიზაციის მონაცემებით, საწყობში აღმოჩნდა მასალების ნაშთი 6.200 ლ., მაშასადამე, წარმოებაში დახარჯულია 7.830 ლ. მასალები;

ანალიზი:

"მასალების ხარჯი" გაიზარდა 7.830 ლ. და იგი დადებეტდება. აქტივი _ "მასალები" შემცირდა  7.830 ლარით და იგი დაკრედიტდება. 

30. საწარმოს კლიენტებს მიეწოდა პროდუქცია:

    ფირმა "ელადა"-ს         _ 2.350 ლ.

    სატრანსპორტო კომპანიას _ 1.200 ლ.

    შ.პ.ს. "კოლხეთი"-ს        _ 2.900 ლ.

ანალიზი:

აქტივი _ "მოთხოვნები მიწოდებით" გაიზარდა 6.450 ლარით და იგი დადებეტდება. "შემოსავალი რეალიზაციიდან" გაიზარდა 6.450 ლარით და იგი დაკრედიტდება. 

30. გაცემულ თამასუქზე დაირიცხა პროცენტი 200 ლარი;

ანალიზი:

"საპროცენტო ხარჯი" გაიზარდა და იგი დადებეტდება 200 ლარით. ვალდებულება _ "გადასახდელი პროცენტები" გაიზარდა 200 ლარით და იგი დაკრედიტდება. 

30. დამფუძნებელმა საკუთარი საჭიროებისათვის ამოიღო 2.000 ლარი ნაღდი ფული;

ანალიზი:

"კაპიტალის ამოღება" გაიზარდა 2.000 ლარით და დადებეტდება.

აქტივი _ "ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში" შემცირდა 2.000 ლარით და დაკრედიტდება.

II. აღნიშნული ოპერაციები რეგისტრირდება ბუღალტრული აღრიცხვის მთავარ ჟურნალში:

ფირმა "ელ&ელ"

              მთავარი ჟურნალი                       ჟ.1

მთავარი ჟურნალიდან მონაცემები გადაიტანება მთავარ წიგნის (რეგისტრის) და საჭიროების შემთხვევაში, აგრეთვე, დამხმარე რეგისტრის ანგარიშებში.

 მთავარი ჟურნალიდან ინფორმაციის გადატანის პერიოდულობა საწარმოს ხელმძღვანელობის მიერ განისაზღვრება. დასავლურ აღრიცხვაში გავრცელებული პრაქტიკით ასეთი გადატანა უმეტესად, თვეში ერთხელ, თვის ბოლოს ხდება. ზოგიერთი ინფორმაცია, მაგალითად, ფულადი საშუალებების მოძრაობა, მოთხოვნები და ვალდებულებები, მუდმივ განახლებას მოითხოვს. ამიტომ ამ ანგარიშებში გადატანა ყოველდღიურად უნდა მოხდეს.

შ.პ.ს. "ელ&ელ"-ის მთავარ ჟურნალში რეგისტრირებული ოპერაციები მთავარ წიგნში (რეგისტრში) გადაიტანება შემდეგი სახით:

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში  -  ანგარიში 1110

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

ეროვნული ვალუტა რეზიდენტ ბანკში -    ანგარიში 1210

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

მოთხოვნები მიწოდებით    ანგარიში 1410

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

მასალები    ანგარიში  1620

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

ßÉÍßÉÍწინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა    ანგარიში 1720

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

ßÉÍßÉÍწინასწარ გადახდილი დაზღვევა    ანგარიში 1730

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

მიწა    ანგარიში 2110

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

გადასახდელი პროცენტები    ანგარიში 3410

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

ვალდებულებები მოწოდებით    ანგარიში 3110

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

გადასახდელი ხელფასი    ანგარიში 3130

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

გასანაღდებელი თამასუქები    ანგარიში 4120

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

საწესდებო კაპიტალი    ანგარიში 5150

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

კაპიტალის ამოღება    ანგარიში 5151

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

შემოსავალი რეალიზაციიდან    ანგარიში 6110

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

მასალების ხარჯი    ანგარიში 7110

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

ხელფასის ხარჯი    ანგარიში 7410

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

იჯარის ხარჯი    ანგარიში 7420

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

ელ.ენერგიის ხარჯი    ანგარიში 7430

მთავარი წიგნი (რეგისტრი)

საპროცენტო ხარჯი    ანგარიში 8210

  დამხმარე რეგისტრები:

მოთხოვნების ანგარიშის დამხმარე რეგისტრი:

კლიენტი: "ელადა"

მოთხოვნების ანგარიშის დამხმარე რეგისტრი

კლიენტი: "სატრანსპორტო კომპანია"

მოთხოვნების ანგარიშის დამხმარე რეგისტრი

კლიენტი: "კოლხეთი"

ვალდებულებების ანგარიშის დამხმარე რეგისტრი:

მომწოდებელი "ეგრისი"