სარჩევი

7.5. ანგარიშების კლასიფიკაცია მათი

სტრუქტურისა  და დანიშნულების მიხედვით

 

ანგარიშთა კლასიფიკაციის განხილვისას ეკონომიკური შინაარსის მიხედვით დავინახეთ, რომ ანგარიშთა ამგვარი დაჯგუფება საშუალებას გვაძლევს გავარკვიოთ, რა აღირიცხება ანგარიშში _ აქტივები, მათი წყაროები, თუ სამეურნეო პროცესებით გამოწვეული დანახარჯები და შემოსაცლები, რაც ცხადია, ანგარიშების დახასიათების, შესწავლისა და მათში ჩანაწერების სწორად წარმოებისათვის საკმარისი არ არის. საჭიროა აგრეთვე ვიცოდეთ, ცალკეულ ანგარიშში როგორ ხდება სამეურნეო ოპერაციით გამოწვეული ცვლილებების ასახვა, პირველი ანუ ძირითადი ჩანაწერი ანგარიშს რომელ მხარეს შეიძლება ჰქონდეს და რატომ, რა ჩაიწეროს ანგარიშის დებეტში და რა _ კრედიტში, როგორი სალდო  (დაწყებითი, საბოლოო) შეიძლება ჰქონდეს ანგარიშს და რატომ? ყველა ამ კითხვაზე პასუხს გასცემს ანგარიშების კლასიფიკაცია (დაჯგუფება) სტრუქტურისა და დანიშნულების მიხედვით, რასაც ძალზე დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს.

მაშასადამე, ანგარიშების კლასიფიკაცია სტრუქტურისა და დანიშნულების მიხედვით საშუალებას გვაძლევს განვსაზღვროთ რისთვის არის ეს ანგარიში განკუთვნილი, რას ნიშნავს ამა თუ იმ ანგარიშის დებეტისა და კრედიტის ჩანაწერი, სალდო ანუ ნაშთი.

სტრუქტურის მიხედვით ანგარიშები იყოფა შემდეგ ჯგუფებად:

 

1.   ძირითადი ანგარიშები;

2.   მარეგულირებელი ანგარიშები;

3.   საოპერაციო ანგარიშები;

4.   საფინანსო-საშედეგო ანგარიშები;

5.   ბალანსგარეშე ანგარიშები.

    

     ძირითადი  ანგარიშები ეწოდება ანგარიშებს, რომლებიც ასახავენ აქტივებს, ვალდებულებებს და კაპიტალს. ამ ანგარიშებს აგრეთვე საბალანსოსაც უწოდებენ, რადგან მათი საბოლოო სალდო ბუღალტრულ ბალანსში გადაიტანება. ამ ანგარიშების მეშვეობით ბუღალტრულ აღრიცხვაში აისახება ყველა სამეურნეო ოპერაცია, რომლებსაც ცვლილება შეაქვთ საწარმოს რესურსებში ან მათი ფორმირების წყაროებში, ან ორივეში ერთდროულად. სწორედ ამით არის განპირობებული, რომ ანგარიშთა ამ ჯგუფს ძირითადს უწოდებენ.

ძირითადი ანგარიშები თავის მხრივ, სამ ქვეჯგუფად იყოფა:

·         ინვენტარულ ანგარიშებად;

·         საკუთარი კაპიტალის ანგარიშებად;

·         საანგარიშსწორებო ანგარიშებად.

ინვენტარული, ანუ მატერიალურ ფასეულობათა ამსახველი ანგარიშები საწარმოს რესურსებს ასახავენ და მაშასადამე, ამ ჯგუფის ყველა ანგარიში აქტიურია. ამ ანგარიშებს ნორმალური (ძირითადი) ჩანაწერი ექნებათ დებეტის მხარეს, დებეტში ჩაიწერება ზრდის ამსახველი ოპერაციები, ხოლო კრედიტში _ შემცირებისა; საბოლოო სალდო (ნაშთი) შეიძლება ჰქონდეთ მხოლოდ სადებეტო, რადგან არ შეიძლება საწარმოში შემცირდეს რომელიმე ინვენტარული, მატერიალური ფასეულობა, იმაზე მეტად, ვიდრე საწარმოს ამ ფასეულობის მარაგი გააჩნია, ვიდრე ამ ფასეულობის ნაშთი არსებობს.

ინვენტარული ანგარიშებია: ძირითადი საშუალებების, მასალების, ფულადი საშუალებების, მზა პროდუქციის და სხვა ანგარიშები.

ებეტი

                      კრედიტი

საწყისი სალდო _ აქტივების არსებობა

              პერიოდის დასაწყისისათვის

ბრუნვა _ აქტივების მიღება (ზრდა)

საბოლოო სალდო _ აქტივების

            არსებობა პერიოდის ბოლოსათვის

 

 

 

ბრუნვა_აქტივები სხარჯვა, მიწოდება    (გაცემა)    

 

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მაგალითად, ძირითადი საშუალებების ანგარიშს შეიძლება ჰქონდეს დებეტის საწყისი სალდო (ნაშთი), რაც საანგარიშგებო პერიოდის  პირველი რიცხვისათვის საწარმოში არსებული ძირითადი საშუალებების ღირებულების ოდენობის აღმნიშვნელი იქნება. პერიოდის განმავლობაში საწარმოში ძირითადი საშუალებების მიღების ყველა შემთხვევა აღირიცხება ამ ანგარიშის დებეტის მხარეს, ხოლო ძირითადი საშუალებების გასვლის ყველა შემთხვევა _ კრედიტის მხარეს. პერიოდის ბოლოს ძირითადი საშუალებების ანგარიშს შეიძლება ჰქონდეს დებეტის სალდო, რაც ამ დროისათვის საწარმოში არსებული ძირითადი საშუალებების ღირებულების ოდენობის ამსახველია.

 

საკუთარი კაპიტალის ანგარიშები, ანუ ძირითადი პასიური ანგარიშები განკუთვნილია მათი არსებობისა და მოძრაობის აღსარიცხავად. ანგარიშთა ამ ჯგუფს მიეკუთვნება: საწესდებო კაპიტალის ანგარიში; საემისიო კაპიტალის  ანგარიში, რეზერვების ანგარიში, გაუნაწილებელი მოგების ანგარიში. მაშასადამე, ამ ჯგუფის ყველა ანგარიში პასიურია. ამ ანგარიშებისათვის დამახასიათებელია ნორმალური (ძირითადი) ჩანაწერის არსებობა კრედიტის მხარეს, ამავე კრედიტის მხარეს ჩაიწერება სამეურნეო ოპერაციები, რომლებიც იწვევს ამ ანგარიშების ზრდას, ხოლო შემცირების ამსახველი ოპერაციები ჩაიწერება დებეტის მხარეს. ამ ჯგუფის ყველა ანგარიშს პერიოდის ბოლოს სალდო თუ დარჩება, იგი აუცილებლად საკრედიტო იქნება. მაგალითად, საწასდებო კაპიტალის ანგარიშს შეიძლება საწყისი სალდო ჰქონდეს კრედიტის მხარეს. კრედიტში ჩაიწერება მისი ზრდა, ხოლო დებეტში _ მისი შემცირება. საბოლოო სალდო მხოლოდ საკრედიტო შეიძლება დარჩეს. კაპიტალის ანუ ძირითადი

პასიური ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:

ებეტი

                      კრედიტი

ბრუნვა _ წყაროს შემცირება

                 პერიოდის განმავლობაში

საწყისი სალდო _ წყაროს არსებობა

              პერიოდის დასაწყისისათვის

ბრუნვა_წყაროს ზრდა პერიოდის განმავლობაში

საბოლოო სალდო _ წყაროს

            არსებობა პერიოდის ბოლოსათვის    

 

საანგარიშსწორებო ანგარიშები, გამოიყენება ისეთი საანგარიშსწორებო ოპერაციების აღსარიცხავად, რომელთა შედეგადაც წარმოიქმნება ზოგჯერ მოთხოვნები ანუ დებიტორული დავალიანებები, ზოგჯერ კი ვალდებულებები ანუ კრედიტორული დავალიანებები. შესაბამისად, სალდო საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ამ ანგარიშებს შეიძლება ჰქონდეს სადებეტო ან საკრედიტო. აქედან გამომდინარე, საანგარიშსწორებო ანგარიშები, თავის მხრივ იყოფა:

·         აქტიურ საანგარიშსწორებო ანგარიშებად;

·         პასიურ საანგარიშსწორებო ანგარიშებად;

 

აქტიური საანგარიშსწორებო ანგარიშები აღრიცხავენ საწარმოს მოთხოვნებს ანუ დებიტორულ დავალიანებებს სხვა ორგანიზაციების ან პირების მიმართ. ამ ანგარიშებს გააჩნიათ დებეტის საწყისი სალდო. პერიოდის განმავლობაში დებეტში ჩაიწერება მოთხოვნების (დებიტორული დავალიანების) ზრდის ამსახველო ოპერაციები, ხოლო კრედიტში _ ამ დავალიანების შემცირების ამსახველი ოპერაციები. პერიოდის ბოლოს სალდო თუ დარჩება, იგი სადებეტო იქნება.

აქტიური საანგარიშსწორებო ანგარიშებია: მოთხოვნები მიწოდებით და მომსახურებით, მოთხოვნები პერსონალის მიმართ, გადახდილი ავანსები, წინასწარ გაწეული ხარჯები და სხვა.

აქტიური საანგარიშსწორებო ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:

  

       ებეტი

                 კრედიტი

საწყისი სალდო _ დავალიანების თანხ

                პერიოდის დასაწყისისათვის

ბრუნვა _ დებიტორული დავალიანების

         ზრდა     

საბოლოო სალდო _ დავალიანების

თანხა პერიოდის ბოლოსათვის

 

 

ბრუნვა_დებიტორული დავალიანების

          შემცირება    

          

პასიური საანგარიშსწორებო ანგარიშები, საწინააღმდეგოდ აქტიური საანგარიშსწორებო ანგარიშებისა, აღრიცხავენ საწარმოს ვალდებულებებს ანუ კრედიტორულ დავალიანებებს სხვა საწარმოების, ორგანიზაციების ან პირებისადმი. ამ ჯგუფის ანგარიშებს შეიძლება ჰქონდეთ კრედიტის საწყისი სალდო. მათს კრედიტში იწერება საწარმოს კრედიტორული დავალიანების ზრდა, ხოლო დებეტში _ კრედიტორული დავალიანების შემცირება. საბოლოო სალდო ამ ანგარიშებს შეიძლება ჰქონდეთ საკრედიტო.

პასიურ საანგარიშწორებო ანგარიშებს მიეკუთვნება: ვალდებულებები მიწოდებით და მომსახურებით, გადასახდელი ხელფასი, მიღებული ავანსები, საგადასახადო ვალდებულებების ამსახველი ანგარიშები _ გადასახდელი მოგების გადასახადის ანგარიში, გადასახდელი საშემოსავლო გადასახადის ანგარიში, გადასახდელი ქონების გადასახადის ანგარიში  და სხვა.

პასიური საანგარიშსწორებო ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:

ებეტი

                 კრედიტი

ბრუნვა _ ვალდებულებების შემცირება

                

საწყისი სალდო _ ვალდებულების  არსებობა

              პერიოდის დასაწყისისათვის

ბრუნვა_ვალდებულებების  ზრდა  

საბოლოო სალდო _ ვალდებულებების 

            არსებობა პერიოდის ბოლოსათვის    

                  

მარეგულირებელი  ანგარიშები.  საწარმოს აქტივების, ვალდებულებებისა და კაპიტალის სრულყოფილი დახასიათებისა და შესწავლისათვის, მხოლოდ ძირითადი ანგარიშები საკმარისი არ არის. ცნობილია, რომ აქტივები აღირიცხება ფაქტობრივი თვითღირებულებით, იგივე შეფასებით აღირიცხება მათი ფორმირების წყაროებიც. ზოგჯერ მიმდინარე ბუღალტრულ აღრიცხვაში საჭირო ხდება სხვა შეფასების გამოყენება, მაგალითად, ძირითადი საშუალებები შესაბამის ანგარიშებზე აღირიცხება თვითღირებულებით (ისტორიული, პირვანდელი) ღირებულებით. ისინი გრძელვადიანი აქტივებია, რომლებიც ხანგრძლივად, ერთ წელზე მეტხანს ემსახურებიან წარმოებას. მაშასადამე თანდათანობით ცვდებიან. საჭირო ხდება მათი ღირებულების განაწილება სასარგებლო გამოყენების მთელს პერიოდზე და შესაბამისად, ხარჯად აღიარება. აქედან გამომდინარე, დიდი მნიშვნელობა აქვს ჯერ ერთი, ექსპლუატაციის მთელი პერიოდის განმავლობაში ამორტიზირებული ანუ ხარჯად უკვე აღიარებული ნაწილის განსაზღვრას და მეორე ძირითადი საშუალებების ნარჩენი ღირებულების დადგენას, რომელიც მხოლოდ ძირითადი საშუალებების ამსახველი ანგარიშების მეშვეობით შეუძლებელია. ისეთი მაჩვენებლის მიღებისათვის, რომელიც დაახასიათებს საწარმოს აქტივების მდგომარეობას სხვადასხვა შეფასების გამოყენებისას, ბუღალტრულ აღრიცხვაში მიმართავენ მარეგულირებელ ანუ მომწესრიგებელ ანგარიშებს.

მარეგულირებელი ანუ მომწესრიგებელი ეწოდება ანგარიშებს, რომელთაც შეფასებათა დაზუსტების მიზნით, შესწორება შეაქვთ სხვა რომელიმე ანგარიშში.

მარეგულირებელი ანუ მომწესრიგებელი ანგარიშები თავის მხრივ იყოფა:

·         კონტრალურ ანგარიშებად;

·         დამატებით მარეგულირებელ ანგარიშებად;

 

კონტრალური ანგარიშები ისეთი მარეგულირებელი ანგარიშებია, რომელთაც შესწორება შეაქვთ სხვა რომელიმე ანგარიშში მათი შეფასების შემცირების მიმართებით. ამ ანგარიშებზე რიცხული თანხა აკლდება მოსაწესრიგებელი ანგარიშის შესაბამის თანხას. კონტრალური ანგარიშებია, მაგალითად: ძირითადი საშუალებების ცვეთის ანგარიშები, არამატერიალური აქტივების ცვეთის ანგარიშები, საეჭვო ვალების რეზერვის ანგარიში, კაპიტალის ამოღების ანგარიში. ეს ანგარიშები აწესრიგებენ შესაბამისად, ძირითადი საშუალებების, არამატერიალური აქტივების, მოთხოვნების, საკუთარი კაპიტალის ანგარიშებს.

როგორც ვიცით, ძირითადი საშუალებები შესაბამისი სახელწოდების აქტიურ ანგარიშებზე აღირიცხება ისტორიული (პირვანდელი) ღირებულებით, ხოლო ამ საშუალებების ცვეთა და ამორტიზაცია აღირიცხება კონტრალურ-მარეგულირებელ ანგარიშებზე _ შენობების ცვეთა, მანქანა-დანადგარების ცვეთა და .. ამ ანგარიშების კრედიტში იწერება ძირითადი საშუალებების ცვეთის დარიცხვა, ცვეთის თანხის ზრდა, ხოლო დებეტში _ ცვეთის ჩამოწერა, მისი შემცირება. სალდო ძირითადი საშუალებების ცვეთის ანგარიშებს შეიძლება ჰქონდეთ საკრედიტო. ძირითადი საშუალებების ცვეთის ანგარიშები განკუთვნილია ძირითადი საშუალებების შეფასების მოწესრიგებისათვის, რომელიც მიიღწევა ძირითადი საშუალებების ანგარიშისა და ძირითადი საშუალებების ცვეთის ანგარიშის თანხების დაპირისპირებით. თუ პირველს, . . ძირითადი საშუალებების პირვანდელ ღირებულებას გამოვაკლებთ მეორეს, .. მათი ცვეთის თანხას, მივიღებთ ძირითადი საშუალებების ნარჩენ ღირებულებას. იგივე შეიძლება ითქვას არამატერიალური აქტივების ცვეთის ანგარიშების შესახებაც.

კონტრალური ანგარიშები, რომლებიც თავიანთი შინაარსით პასიური ანგარიშებია და აწესრიგებენ აქტიურ ანგარიშებს, კონტრაქტიურ მარეგულირებელ ანგარიშებად  იწოდებენ.

კონტრაქტიური მარეგულირებელი ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახით წარმოგვიდგება:

ებეტი

                                 კრედიტი

ბრუნვა _ ცვეთის თანხის შემცირება, ჩამოწერა.

                

საწყისი სალდო _ თანხა, რომელიც                                                                  ამცირებს მოსაწესრიგებელი  აქტიური ანგარიშის სადებეტო საწყის სალდოს

ბრუნვა_თანხის ზრდა, მისი დარიცხვა  

საბოლოო სალდო _ თანხა, რომელიც                                                                  ამცირებს მოსაწესრიგებელი  აქტიური ანგარიშის სადებეტო საბოლოო სალდოს    

 

კონტრპასიურია ისეთი მარეგულირებელი ანგარიშები, რომლებიც თავად აქტიურ ანგარიშებს წარმოადგენენ და აწესრიგებენ რომელიმე ძირითად პასიურ ანგარიშს. მაშასადამე, კონტრპასიური მარეგულირებელი ანგარიშები გამოიყენება რომელიმე ძირითადი პასიური ანგარიშის მაჩვენებელთა შემცირების და დაზუსტების მიზნით.

კონტრპასიური მარეგულირებელი ანგარიშია კაპიტალის ამოღების ანგარიში. იგი თავად აქტიური მარეგულირებელი ანგარიშია და აწესრიგებს ძირითად პასიურ ანგარიშს, კაპიტალის ანგარიშს.

კონტრპასიურ მარეგულირებელ ანგარიშებს მიეკუთვნება აგრეთვე, გადახდილი დამატებული ღირებულების გადასახადის ანგარიში, გადახდილი აქციზის ანგარიში. ისინი გამოიყენებიან შესაბამისი გადასახადებით ბიუჯეტის წინაშე წარმოქმნილი ვალდებულებების დასარეგულირებლად და ბიუჯეტისათვის რეალურად გადასახდელი თანხის განსაზღვრისათვის.

კონტრპასიური მარეგულირებელი ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:  

  

                                                      დებეტი

                            კრედიტი

საწყისი სალდო _ თანხა, რომელიც                                                                  ამცირებს მოსაწესრიგებელი ანგარიშის საკრედიტო საწყის სალდოს

ბრუნვა _ თანხის ზრდა.  

  საბოლოო სალდო_იგივე, რაც საწყისი სალდო პერიოდის ბოლოს

              

 

 

 

ბრბრუნვა_თანხის შემცირება   

   

 

 დამატებითი მარეგულირებელი ანგარიშები გამოიყენება ძირითად ანგარიშებზე ასახული აქტივების ან მათი წყაროების თანხების გაზრდის მიზნით. ეს ანგარიშებიც იყოფა აქტიურ და პასიურ დამატებით მარეგულირებელ ანგარიშებად.

      აქტიური დამატებით მარეგულირებელი ანგარიში გამოიყენება იმ შემთხვევაში, როცა ძირითად ანგარიშზე აქტივების აღრიცხვა ნაკლები შეფასებით ხდება, ვიდრე მისი ფაქტობრივი თვითღირებულებაა

აქტიური დამატებით მარეგულირებელი ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:

  

ებეტი

                     კრედიტი

საწყისი სალდო _ თანხა, რომელიც უნდა

    დაემატოს მოსაწესრიგებელი ძირითადი

    აქტიური ანგარიშის დაწყებით სალდოს

ბრუნვა_თანხის ზრდა, რომელიც ემატება ძირითადი მოსაწესრიგებელი ანგარიშის მაჩვენებელს

  საბოლოო სალდო_იგივე, რაც საწყისი სალდო პერიოდის ბოლოს

              

 

 

 

  ბრუნვა_ძირითად აქტიურ მოსაწესრიგებელ

ანგარიშებზე დასამატებელი თანხის შემცირება 

  

პასიური დამატებითი მარეგულირებელი ანგარიშის სტრუქტურა ანალოგიურია დამატებითი აქტიური მარეგულირებელი ანგარიშისა, იმ განსხვავებით, რომ ეს ანგარიშიც პასიურია და აწესრიგებს ძირითადი პასიური ანგარიშის მაჩვენებლებს.

 

3. საოპერაციო   ანგარიშები. საოპერაციო ანგარიშები ასახავენ აქტივების წრებრუნვას, რომელიც სამეურნეო პროცესებით არის გამოწვეული. საოპერაციო ანგარიშები გამოიყენება დანახარჯებისა და შემოსავლების აღსარიცხავად, თვითღირებულების განსაზღვრისათვის. ამ ჯგუფის ანგარიშები გამოიყენება წარმოებისა და მიწოდების ხარჯების  მართვისათვის, თვითღირებულების კალკულაციისათვის.

საოპერაციო ანგარიშები თავის მხრივ იყოფა:

1.   შემკრებ-გამანაწილებელ ანგარიშებად;

2.   საკალკულაციო ანგარიშებად;

 

შემკრებ-გამანაწილებელი ანგარიშები განკუთვნილია ხარჯებისა და შემოსავლების შესაკრებად. ხარჯების ანგარიშების დებეტში, რომლებიც თავიანთი ბუნებით აქტიური ანგარიშებია, თავს იყრის შესაბამისი ხარჯები, რომლებიც შემდეგ განაწილდება აღრიცხვის სხვადასხვა ობიექტებს შორის და შესაბამისად, აღიარდება ხარჯად. ხარჯების ანგარიშების ანალოგიურად, შემოსავლების ანგარიშებიც, რომლებიც პასიურ ანგარიშებს წარმოადგენენ, საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში კრიბავენ კრედიტით შემოსავლებს, რომელიც პერიოდის ბოლოს დებეტით ჩამოიწერება შესაბამისი ანგარიშებიდან და აღიარდება შემოსავლად.

შემკრებ-გამანაწილებელი ანგარიშებია: საწარმოო ზედნადები ხარჯების ანგარიში; წინასწარ გაწეული ხარჯების ანგარიშები, მიწოდების ხარჯების ანგარიშები, საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯების ანგარიში, მიღებული ავანსების ანგარიში, შემოსავლების ანგარიშები, შემოსავლების სახეების მიხედვით.

შემკრებ-გამანაწილებელი ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:  

                    

ხარჯების ანგარიშები         

ებეტი

                        კრედიტი

საწყისი სალდო _ 0

ბრუნვა_გასანაწილებელი ხარჯების თავმოყრა

  საბოლოო სალდო_0              

სალდო             - 0 -

ბრუნვა_გასანაწილებელი ხარჯების ჩამოწერა

 

სალდო             - 0 -   

შემოსავლების ანგარიშები

ებეტი

                      კრედიტი

სალდო _ 0

ბრუნვა_გასანაწილებელი ხარჯების თავმოყრა

  სალდო_0              

სალდო _ 0

ბრუნვა_გასანაწილებელი ხარჯების ჩამოწერა

 

სალდო _ 0 

შემკრებ-გამანაწილებელ ანგარიშებს წარმოადგენენ რეზერვების ანგარიშები. ამ ანგარიშებზე აღირიცხება ისეთი ხარჯები, რომლებიც საწარმოს ჯერ არ გაუწევია, მაგრამ ვიცით, რომ აუცილებლად დაგვჭირდება მისი გაწევა, რისთვისაც წინასწარ ვქმნით რეზერვს. მაგალითად, საეჭვო ვალების რეზერვი, აქტივების გადაფასების რეზერვები და სხვა. რეზერვის შექმნა, რეზერვის თანხის ზრდა აღირიცხება შესაბამისი ანგარიშის კრედიტში, ხოლო დებეტში _ რეზერვის ფაქტობრივი გამოყენება საანგარიშგებო პერიოდში. რეზერვების ანგარიშებს, როგორც ყველა პასიურ ანგარიშს, შეიძლება ჰქონდეს კრედიტის სალდო, რაც ნიშნავს გამოუყენებელი რეზერვის თანხის არსებობას.

რეზერვის ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:LONEL

  

ებეტი

                                   კრედიტი

 

ბრუნვა_რეზერვის თანხის გამოყენება

        ამ თანხის შემცირება              

სალდო_გამოუყენებელი რეზერვის თანხა.

ბრუნვა_დარეზერვებული თანხები, ომლებიც აღიარებულია ხარჯებად.  რეზერვის თანხის ზრდა;                                                       

სალდო_გამოუყენებელი რეზერვის თანხა    

   

საკალკულაციო  ანგარიშები ეწოდება ისეთ ანგარიშებს, რომლებიც თვითღირებულების განსაზღვრის (გაანგარიშების) საშუალებას იძლევა. საკალკულაციო ანგარიშები თავიანთ დებეტში თავს უყრიან ყველა დანახარჯს, რომლებიც გაიწევა მატერიალურ ფასეულობათა შეძენა-მომარაგებას, პროდუქციის წარმოებაზე ან შესრულებულ სამუშაოებსა და მომსახურებაზე, პროდუქციის რეალიზაციაზე და .., რითაც საანგარიშგებო პერიოდის დამთავრებისას შესაბამისი საკალკულაციო ობიექტის თვითღირებულების გაანგარიშების საშუალებას იძლევიან. საკალკულაციო ანგარიშებს მიეკუთვნება: რეალიზებული პროდუქციის (საქონლის, მომსახურების) თვითღირებულების ამსახველი ანგარიშები. ამ ანგარიშების დებეტში იწერება დანახარჯები თვითღირებულების შემადგენელი საკალკულაციო ელემენტების მიხედვით, ხოლო კრედიტში ჩამოიწერება რეალიზებული პროდუქცია (საქონელი, მომსახურება)   თვითღირებულებით. საკალკულაციო ანგარიშებს შეიძლება ჰქონდეს დებეტის ნაშთი, რაც საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს გაწეული დანახარჯების მაჩვენებელია, საიდანაც პროდუქციის მიღება ვერ მოხერხდა. ასეთი ნაშთი დაუმთავრებელ წარმოებად იწოდება.

საკალკულაციო ანგარიშების სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:

 

ებეტი

 კრედიტი

საწყისი სალდო _ დაუმთავრებელი

წარმოება პერიოდის დასაწყისში;  

ბრუნვა _ დანახარჯები, თვითღირებულების მუხლების მიხედვით

საბოლოო სალდო _ დაუმთავრებელი

წარმოება  პერიოდის ბოლოსათვის

 

ბრუნვა _ პერიოდის განმავლობაში რეალიზებული   პროდუქციის, (საქონლის მომსახურების)

                   თვითღირებულება;

 

                                                  

 ან, საკალკულაციო ანგარიშების სტრუქტურა შეიძლება შემდეგი სახის იყოს:

ებეტი

           კრედიტი

საწყისი სალდო _ 0;  

ბრუნვა _ დანახარჯები, თვითღირებულების მუხლების მიხედვით

საბოლოო სალდო _ 0

 

ბრუნვა _ პერიოდის განმავლობაში რეალიზებული   პროდუქციის, (საქონლის მომსახურების) თვითღირებულება;

                                           

4. საფინანსო_საშედეგო  ანგარიშები ისეთი ანგარიშებია, რომლებიც ასახავენ საწარმოების სამეურნეო საქმიანობის ფინანსურ შედეგს, მოგებას ან ზარალს. საფინანსო-საშედეგო ანგარიშს წარმოადგენს საანგარიშგებო პერიოდის მოგება-ზარალის ანგარიში. ამ ანგარიშის დებეტში იწერება სამეურნეო საქმიანობით გამოწვეული ზარალი, ხოლო კრედიტში მოგება. იმ შემთხვევაში, თუ საანგარიშგებო პერიოდის მოგება-ზარალის ანგარიშის კრედიტის ბრუნვა მეტია დებეტის ბრუნვაზე, გვაქვს კრედიტის სალდო. სხვაობა იწოდება წმინდა მოგებად და გადაიტანება გაუნაწილებელი მოგების ანგარიშზე, ხოლო საწინააღმდეგო შემთხვევაში საწარმო ღებულობს წმინდა ზარალს, რომელიც  გადაიტანება დაუფარავი ზარალის ანგარიშზე.

 

საფინანსო-საშედეგო ანგარიშის სტრუქტურას შემდეგი სახე აქვს:

ებეტი

                  კრედიტი

საწყისი სალდო _ 0;  

ბრუნვა _ საანგარიშო პერიოდის ხარჯები;

საბოლოო სალდო _ წმინდა ზარალი.

საწყისი სალდო _ 0;  

ბრუნვა _ საანგარიშო პერიოდის შემოსავლები;

საბოლოო სალდო _ წმინდა მოგება.

 

5.  ბალანსგარეშე ანგარიშები. ბალანსგარეშე ეწოდება ანგარიშებს, რომლებზეც აისახება ისეთი აქტივები, რომლებიც არ წარმოადგენენ საწარმოს კუთვნილებას და მხოლოდ დროებით იმყოფებიან მის სარგებლობაში. ამიტომ მათი ჩვენება საწარმოს ბალანსში არ შეიძლება. სწორედ აქედან გამომდინარეობს ანგარიშთა ამ ჯგუფის სახელწოდება _ ბალანსგარეშე ანგარიშები. ბალანსგარეშე ანგარიშები შეიძლება იყოს: მოკლევადიანი იჯარით აღებული ძირითადი საშუალებების ანგარიში; საპასუხისმგებლო შესანახად მიღებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ანგარიში; გადასამუშავებლად მიღებული მასალები; საკომისიოდ მიღებული საქონელი; დასამონტაჟებლად მიღებული მოწყობილობა და სხვა.

განსხვავებით სხვა დანარჩენი ანგარიშებისაგან, ბალანსგარეშე ანგარიშებში სამეურნეო ოპერაციები არ აღირიცხება ორმაგი ასახვის მეთოდით, არამედ ჩაიწერება ერთმაგად, მხოლოდ ანგარიშის დებეტის ან მხოლოდ კრედიტის მხარეს. ბალანსგარეშე ანგარიშები არ უკავშირდებიან არც ურთიერთს და არც სხვა საბალანსო ანგარიშებს. თავიანთი ბუნებით ისინი აქტიური ანგარიშებია.

ბალანსგარეშე ანგარიშის სტრუქტურა შემდეგი სახისაა:

ებეტი

კრედიტი

საწყისი სალდო _ ფასეულობათა თანხა

პერიოდის  დასაწყისისათვის;  

ბრუნვა _ ფასეულობათა მიღება,ზრდა;

საბოლოო სალდო _ ფასეულობათა თანხა

საანგარიშგებო  პერიოდის ბოლოს..

ბრუნვა _ დროებით სარგებლობაში მყოფი

ფასეულობათა გასვლა-გაცემა;

სარჩევი